Dolar Nasıl Dünyanın Rezerv Para Birimi Oldu?

20’nci yüzyıla doğru para basımında altın standardı uluslararası alanda yaygınlaşmış, 1. Dünya Savaşı çıkana kadar da sorunsuz olarak uygulanmıştır. Bu dönemde İngiliz parası, kıymetli madene(altın) bağlı ilk para olmanın sağladığı avantajının yanında İngiliz ekonomisinin dünya da ağırlıklı yeri itibariyle de dünyanın en itibarlı parası ve dolayısıyla rezerv parası olmaya devam etti.

Altın ve Rezerv Para Tarihçesi

Savaş ile birlikte askeri harcamalardan kaynaklı altın talebinin artmasıyla altın karşılığı hemen hemen tüm ülkelerce kısmen ya da tamamen göz ardı edilmeye başlandı. Böylece ciddi enflasyon hareketleri meydana geldi ve görece karşılıksız kalmaya başlayan kağıt paralar ciddi ekonomik krizlerin sinyallerini vermeye başladılar. Savaş sonrası bir çok ülke standarda geri dönmüşse de tüm ülkeler ciddi ekonomik ve siyasi bunalımlardan geçmeye başladılar. Bu dönemde İngiltere’de zayıflayan ekonomisi karşısında altın standardını koruyamadı. Standardı koruyabilen tek ülke dünyanın yeni süper gücü olmaya hazırlanan ABD oldu.

Dolar Nasıl Dünyanın Rezerv Para Birimi Oldu?

1929 ekonomik buhranı sonrasında altın karşılığı para basımının gerektirdiği sıkı kurallardan kurtulan hükümetlerin hızla bol para basmaları neticesinde 2. Dünya Savaşı’nın da bazı önemli tetikleyicileri ortaya çıkmıştır. 2.Dünya Savaşı sonrası uluslarasarı ticaretin yeniden başlaması ve savaşların paramparça ettiği uluslararası para sisteminin yeniden oluşturulması hedefi ile 1944 Yılının Temmuz ayında ABD’nin Hampshire eyaletindeki Bretton Woods kasabasında 730 delege ile bir konferans düzenlenmiştir.

Kurulacak yeni sistem için İngiliz John M.Keynes ve Amerikan Harry White karşıt iki görüşü temsil eden taraflar idi. Biri finansal süper gücü devreden diğeri ise devralan konumundaydı. Keynes ”Bankor” adlı uluslararası bir para birimi önermiştir. Uluslar üstü bir banka tarafından uluslararası değiş tokuşun gelişip büyümesine bağlı olarak basılacak ve değişebilen bir orana bağlı olarak altına göre tanımlanacaktı. White ise para birimlerinin amerikan dolarına endekslenmesini ve doların da altın ile konvertibilitesini önermiştir.

İngilizler savaştan büyük borçları ile çıkarken, ABD dünyanın en büyük alacaklısı rolünü üstlenmeye hazırdı. Dünya pazarını ihracata açmak isteyen White’ın temsil ettiği ABD pozisyonu, sabit döviz kurları, istikrarı ile serbest ticarete öncelik veriyordu. White planı kabul olmuş ve böylelikle Amerikan parası ve diğer para değerleri arasında sabit döviz kuru ilişkisi oluşturulmuştur.

Anlaşma ile Amerikan parası, altına dönüşen para birimi olarak kabul edilmiş ve bir ons altın 35 dolar ( 1 dolar 0,88867 gram altın ) olacak şekilde düzenlenmiştir. ABD talep olduğunda doları belirtilen orandan altına çevirmeyi kabul etmiştir. Böylece Amerikan Doları hikayesi ve rüyası başlamıştır. Bu sistem 1976 Jamaica Anlaşması ile resmi olarak son bulmuş olsa da Amerikan Dolarının dünya ekonomisinde ki yeri ve etkisi halen devam etmektedir.